Drs. Robert Kwak 
Programmaleider (Basis)Kwaliteit voor Natuur bij Vogelbescherming Nederland
Naar een (Basis)Kwaliteit voor natuur?! 
Natuurkwaliteit staat onder druk; daarbij valt op dat veel nog talrijk voorkomende vogelsoorten hard achteruit gaan. Ook de algehele biomassa aan insecten neemt sterk af. Is er iets mis met de algemene kwaliteit van onze landschappen – van stad tot wad? Is het niet langzamerhand nodig dat we ons een beeld vormen van de condities, de kwaliteiten voor de natuur, die de natuurkwaliteit bepalen en moeten we niet gewoon streven naar een ondergrens (een bodem) in deze kwaliteit voor de natuur? En hebben we het dan niet gewoon over een zoektocht naar een “ecologisch duurzame” manier van omgaan met de wereld? De vraag stellen is hem met “ja” beantwoorden – maar hoe doen we dat dan? Laten we bij het begin beginnen: een ecologische verkenning.

Ir. Herman Limpens
Senior onderzoeker Zoogdiervereniging
De Staat van Instandhouding in de praktijk: voorbeeld vleermuizen
Het al dan niet ‘gunstig zijn’ van de Staat van Instandhouding (SvI) van soorten van de Wet natuurbescherming is een belangrijk aspect in het vergunbaar zijn van ontheffingen. De parameters die de SvI bepalen worden in de Habitatrichtlijn het meest specifiek beschreven: grootte en trend van populatie, grootte en trend in verspreiding en – kwaliteit van - habitat, en de borging daarvan. Deze aanwijzingen zijn echter gericht op het bepalen van een SvI op het niveau van Europa of van een staat.
De verschillende schaalgroottes stellen ons voor interessante vragen en problemen, bijvoorbeeld: Kennen we de populatiegrootte van de laatvlieger in Nederland, een provincie, een gemeente of een plangebied? Is er een verschil in de betekenis van het begrip ‘verspreiding’ op de schaal van een stad versus landelijk? Hoe meet en monitor je de trend van een vleermuissoort op de schaal van een stad?
Voor een aantal van de parameters versus schaalgroottes missen we nog de juiste benadering en/of concrete getallen. Alle reden dus om de aanpak te ontwikkelen en data te verzamelen. Toch moeten we bv. voor een ontheffingaanvraag, maar ook voor de art. 17 rapportage, ook actueel inschattingen maken. Vanuit de Zoogdiervereniging proberen we hier waar mogelijk pragmatisch en constructief aan bij te dragen.

Ing. Frank Verhagen
Beheerder natuurlijke gebieden Gemeente Eindhoven
Natuurlijk groenbeheer in Eindhoven: meer natuur voor minder kosten
In Eindhoven wordt al jarenlang gewerkt aan een natuurlijk beheer van de openbare ruimte. Beheerder Frank Verhagen geeft u een kijkje achter de schermen van het beheer waarbij de nadruk ligt op de kosten: hoe kun je als beheerder met beperkte middelen zo veel mogelijk natuur realiseren in een grote stad? En hoe kun je in het beheer inspelen op de problemen en uitdagingen van deze tijd zoals achteruitgang van biodiversiteit en klimaatverandering?


Yvon Verstijnen Msc.
Junior onderzoeker B-WARE
Veranderingen in voedselwebrelaties in plassen na invasies, aan de hand van stabiele isotopen en vistrends
Exoten kunnen direct of indirect effect hebben op inheemse soorten. In de Biesbosch spaarbekkens is de structuur van het voedselweb in kaart gebracht na recente invasies van de quagga mossel en zwartbekgrondel. Met behulp van stabiele isotopenanalyse kunnen onderlinge relaties in kaart worden gebracht in diverse systemen. In de spaarbekkens werd de plek van de exoten in het voedselweb onthuld en in combinatie met monitoringsdata van verschillende soorten konden relaties in kaart worden gebracht. Er wordt in de presentatie ingegaan op de resultaten van de spaarbekkens en de toepassing van stabiele isotopen in dergelijk onderzoek.


Dr. Ton de Nijs
Senior projectleider RIVM
Meer groen in steden en dorpen! 
Op 6 november j.l. heeft de Tweede Kamer twee moties aangenomen voor meer groen in steden en dorpen. Kamerlid Geurts verzocht minister Schouten om met voorstellen te komen voor natuurinclusieve steden ten behoeve van biodiversiteit. Kamerlid Weverling vroeg de minister om voorstellen voor slimme oplossingen voor meer groen in steden en dorpen. In deze presentatie wordt ingegaan op de verschillende maatschappelijk baten van groen voor gezondheid en klimaat aan de hand van de Groenvisie Amsterdam 2025.

Peter Voorn
Senior ecoloog Natuurmonumenten
Oorzaken en effecten van droogte 2018 en klimaatopwarming op natuur
De droge zomer in 2018 brak alle records. Welke schade had dat voor de natuur? Natuur is flexibel of toch niet? Hoe moet dat in de toekomst? Wat kunnen we doen om waterafhankelijke natuur klimaatbestendiger te maken? Aan de hand van navraag bij PGO’s, water- en terreinbeheerders en eigen waarnemingen wordt een beeld geschetst van wat extreme droogte en droogval voor gevolgen heeft op de Brabantse natuur en biodiversiteit. Dit wordt gerelateerd aan klimaatopwarming en ons huidige grond- en oppervlaktewaterbeleid en beheer.  ​


Dr. Philippine Vergeer en ir. Rob van den Burg
Universitair hoofddocent WUR en senior ecoloog Bosgroep Zuid Nederland
Herintroductie van oud-bosplanten in de praktijk: toewerken naar duurzame populaties
In deze lezing wordt een leidraad voor de herintroductie van planten gepresenteerd aan de hand van soortkenmerken en zeldzaamheid van de planten. Er wordt ingegaan op het belang van genetische variatie en hoe men hiermee rekening kan houden bij herstelprojecten en herintroducties. Dit wordt aan de hand van een aantal voorbeeldprojecten in Noord-Brabant toegelicht. Herintroductie van indicatorsoorten zoals bosanemoon, de wat zeldzamere echte guldenroede en de complexe herintroductie van het zeer zeldzame knikkend nagelkruid komen aan bod. Met name bij zeer zeldzame soorten blijkt de combinatie van ecologische en populatie-genetische kennis essentieel voor een juiste keuze van het bronmateriaal.

Sander Hunink Bsc.
Adviseur Wet natuurbescherming en ecoloog bij Ecologica
Natuurbescherming in de Omgevingswet 
De Wet natuurbescherming gaat per 2021 op in de Omgevingswet, samen met vele andere wetten op het gebied van de fysieke leefomgeving. Wat houdt de Omgevingswet nou precies in en wat zijn de consequenties voor de natuurbescherming? Heeft dit gevolgen voor de rol van adviesbureaus en de benodigde kennis van overheden? In deze presentatie wordt een overzicht gegeven van de overeenkomsten en veranderingen in de natuurbescherming onder de nieuwe Omgevingswet ten opzichte van de huidige situatie.


Marjel Neefjes en Youri Jongkoen 
Senior redacteur en communicatiemedewerker Communicatiebureau De Lynx
Workshop: Lekker leesbaar rapporteren
Het veldwerk is afgerond, de data verzameld en geanalyseerd; tijd voor het rapport! Maar hoe zorg je nou dat zo'n rapport begrijpelijk en vooral lekker leesbaar is voor de opdrachtgever? 
Tijdens de workshop 'lekker leesbaar rapporteren' nemen we je mee langs een aantal aandachtspunten bij het rapporteren en geven we handvatten voor het opstellen van heldere en gemakkelijk te lezen rapportages waar je opdrachtgever blij van wordt! 


Dr. André Jansen
Senior hydro-ecoloog Stichting Bargerveen
Empese en Tondense Heide - herstel van een nat zandlandschap in de 21e eeuw
De Empese en Tondense Heide liggen aan de flank van de Veluwe. Het is een van de oudste natuurreservaten van Natuurmonumenten en was bekend om zijn blauwgraslanden en Spiegeldikkopjes. In de jaren 1990 was het terrein ernstig verdroogd geraakt en waren heel veel van de natte natuurwaarden verdwenen. Desondanks werd het terrein deel van het Natura 2000gebied Landgoederen Brummen. Is zo’n terrein te herstellen als een functioneel landschap? En hoe doe je dat? Waarom was een landschapsecologische analyse noodzakelijk. Hoe ontwikkelt het gebied zich nadat op grote schaal hydrologische herstelmaatregelen werden genomen? Is het gebied nu niet te nat geworden? We bespreken en bediscussiëren deze vragen in de context van referentiebeelden en Natura 2000doelstellingen.


Prof. dr. Menno Schilthuizen
Hoogleraar en senior onderzoeker Naturalis Biodiversity Center
Darwin In De Stad
In de toekomst leeft driekwart van de mensheid in de stad en gaat verstedelijkte omgeving steeds meer ruimte innemen. Een groot deel van de rest van het aardoppervlak is nodig voor landbouw, dus waar gaat de natuur dan naar toe? Naar de stad, laat Menno Schilthuizen zien in deze verrassende lezing. En wanneer de natuur naar de stad gaat, neemt de evolutie een aparte wending. Stadsdieren worden brutaler en vindingrijker, stadsduiven ontwikkelen een detox-verenkleed en onkruid op straat krijgt een heel eigen type zaden. Stadsmerels lijken zelfs bezig te zijn zich te ontwikkelen tot een nieuwe vogelsoort. Dankzij evolutionaire aanpassing die zich voltrekt met snelheden waar Darwin niet van had durven dromen, raken mens en stadsnatuur steeds beter op elkaar ingespeeld en wordt een nieuw hoofdstuk in de evolutie van het leven op aarde ingeluid. Een hoofdstuk waarin veel biodiversiteit verdwijnt, maar ook veel nieuwe dier- en plantensoorten het licht zullen zien.


Dr. Ruben Evens
Post doctoraal onderzoeker Hasselt University / Swiss Ornithological Institute ​
Onderzoek naar de ecologie van Nachtzwaluwen 
Sinds 2009 wordt in Limburg (BE) onderzoek verricht naar de ecologie van nachtzwaluwen. De accuraatheid van de huidige kennis over de nachtzwaluw wordt getoetst aan de realiteit door het ruimtegebruik van deze schemeractieve, mysterieuze soort in beeld te brengen met radio-telemetrie en GPS-loggers. Tijdens deze presentatie zal besproken worden of nachtzwaluwen werkelijk een heide-specialist zijn, en waar zij in Afrika overwinteren.


Ing. Theo Portegijs
Adviseur invasieve exoten bij Natuur & Ruimte invasieve exoten BV
Chemie-vrije bestrijding van Aziatische duizendknopen
Is Roundup voor de bestrijding van Japanse duizendknoop nog een optie nu blijkt dat dit middel ook funest is voor de darmflora van bijen en waarschijnlijk ook andere insecten en ze daardoor gevoeliger worden voor ziekten? Natuur & Ruimte invasieve exoten BV combineert verschillende bestrijdingsmogelijkheden van Aziatische duizendknopen zonder chemische middelen. Na de wortels uit de bovenlaag te hebben verwijderd of met heet water te hebben gedood zaaien wij inheemse bloemen. Onze inheemse flora laten we met de duizendknopen concurreren met een verrassend effect.
 

Jasper Candel MSc. 

PhD onderzoeker Wageningen Universiteit
Waarom slingeren beken?
Op grote schaal hermeanderen we beken in Nederland, waarbij rechte lopen weer slingerend worden gemaakt. Beken hebben echter vaak amper de energie om hun oevers te eroderen. Hoe zijn die slingerende beken die we op historische kaarten zien dan eigenlijk ooit ontstaan? Palaeogeografische reconstructies van enkele Nederlandse beken geven verrassende nieuwe inzichten over het ontstaan van het slingerend patroon over de laatste 10.000 jaar.


Janneke van der Loop MSc. 
Exotenspecialist en PhD student bij Stichting Bargerveen / Radboud Universiteit
Natuurbescherming versus Wet natuurbescherming: aanpak exoten niet mogelijk
Wanneer invasieve exoten zich vestigen in Natura 2000-gebieden is het noodzaak snel te handelen om schade aan kwetsbare natuur te voorkomen. Helaas wordt deze zogenoemde 'rapid response' in de praktijk verhindert door eisen als gesteld in de Wet natuurbescherming. Dit zorgt voor vertraging in het terugdringen van exoten en leidt uiteindelijk tot verlies van natuurwaarden welke juist beschermd worden vanuit de Wet natuurbescherming. Natuurbescherming en de Wet natuurbescherming bijten hier elkaar. Deze presentatie adresseert dit probleem en benoemt de mogelijkheden om dit in de toekomst werkbaarder te maken.   


Ir. Hanita Zweers
Adviseur ecologie en natuurwetgeving Royal HaskoningDHV
Ecologie en (on)macht in de praktijk: casus Nudepark II
De roerige levensloop van de komst van het bedrijventerrein Nudepark II fase 1 bij Wageningen van planvorming tot uitvoering wordt besproken in het licht van de ecologie en natuurwetgeving. Lagen de ambities voor ecologie bij de start van het plan hoog, is deze gedurende het ruimtelijke ordenings- en vergunningenproces ondermaats uitgevoerd. Aan de hand van deze casus worden de processen en de rollen, de macht en onmacht van de diverse partijen (gemeente, projectontwikkelaar, ecologische adviseurs, bezwaarmakers, natuur en landschapsvereniging) besproken. 
Hanita Zweers is ecologisch adviseur bij Royal Haskoning DHV maar deze casus betreft een privé-casus die samen met Vereniging Mooi Wageningen is opgepakt.


Prof. dr. Henk Siepel 
Hoogleraar-directeur Radboud Universiteit
De drie belangrijkste oorzaken van achteruitgang insecten en wat er aan te doen
Eind 2017 was het artikel waarin meer dan driekwart achteruitgang van insectenbiomassa werd gemeld uit Duitse natuurreservaten groot nieuws. Inmiddels zijn we anderhalf jaar verder, is in Nederland uit oude datareeksen ook de achteruitgang voor ons land bevestigd, is een Deltaplan Biodiversiteit met alle betrokkenen in Nieuwspoort gepresenteerd (19-12-2018) en zijn we met het onderzoek verder wat betreft de mogelijke oorzaken en dus ook de mogelijkheden voor herstel. Nu is het dus tijd om aan de slag te gaan!